| bugarinot |
Александар Божков, директор на Центарот за економски развој и поранешен главен преговарач на Бугарија со Европската Унија
Влезот во Европската Унија е политичка одлука
И да брзате и да не брзате со евроинтеграциите, напредокот не зависи исклучиво од вас. Одлуките во ЕУ се политички. Никакво значење нема исполнувањето на таканаречените критериуми. Треба 25-те земји политички да одлучат дека сте спремни за влез во ЕУ. Бугарија никогаш немаше да ги почне преговорите со ЕУ ако не дадеше коридор за американските авиони кон Приштина, а им откажа на руските авиони", вели Божков кој е поранешен главен преговарач на Бугарија со ЕУ.
Тој прогнозира дека внатрешните проблеми во Унијата се доминантни во донесувањето на одлуки за идно проширување на Унијата.
Според него, најголемиот предизвик за Македонија е да воспостави стабилност во политичка, економска, социјална и финансиска смисла. Дури тогаш ЕУ ќе не гледа како партнер, а инвеститорите како погодно место за инвестирање...
Капитал: Бугарија веќе е пред вратите на ЕУ. Во меѓувреме странските директни инвестиции станаа секојдневие за бугарската економија. Во кој момент радикално се зголемија СДИ во Бугарија, дали тоа беше моментот кога ги почнавте преговорите со ЕУ, кога добивте кандидатски статус? Имаше ли пресвртна точка?
Божков: Радикално зголемување на странските инвестиции имаше при воведувањето на Валутниот борд во 1997 година кога стана јасно дека бугарскиот финансиски систем ќе биде стабилен. Тогаш инвестициите од 200 милиони долари годишно скокнаа на 500-700 милиони. Оттогаш нема никакви радикални промени зашто земјата стануваше се постабилна и попредвидлива. Мислам дека клучот за инвестициите е во стабилноста, кога инвеститорот може да прави планови за реинвестирање.
Карактерот на странските инвестиции се промени. Претходно тие беа поврзани со приватизацијата која веќе е завршена. Сега доминираат green field investicii, главно во финансискиот сектор и во недвижен имот што во моментот е голем бум. Се создаваат специјални фондови за земја, се градат многу бизнис центри, станови, шопинг центри. Странците купуваат бугарска земја и имоти зашто се очекува за пет-шест години цените драстично да растат и многу од нив купуваат само од чисто инвестициски интерес. Бугарија е стабилна, влезот во ЕУ е извесен и затоа инвеститорите сметаат дека купувањето недвижен имот е добра инвестиција.
Капитал: Дали тоа значи ако Македонија добие кандидатски статус може да очекува повеќе странски инвестиции?
Божков: Да. Самиот знак за интензивирање на односите со Унијата значи дека сте влегле во друга категорија на земји, но неочекувајте премногу. На инвеститорите прво треба да им стане јасно дека повеќе ќе нема конфликти во земјата и дека етничките односи се решени.
Клаус Кинкел еднаш во Бугарија кажа дека странскиот инвеститор е како плашлива срна, штом нешто шушне тој бега. Во светот има 200 земји кои се борат за тие странски инвестиции. Мора да ги уверите зошто е подобро да инвестираат кај вас, а не кај комшиите.
Капитал: По проширувањето на Унијата, дел од инвеститорите дојдоа во Бугарија и Романија. Може ли да се очекува по вашиот влез во Унијата, странските инвестиции да се одлеат во Македонија?
Божков: Да тоа е нормално. И Австрија станала најбогата додека чекала да влезе во ЕУ. Во преговарачкиот период имаш само права, не и задолженија. Законите ти даваат поголема слобода и има можност за побрзи инвестиции. Во тој период се уште не важат строгите права за екологија, за заштита на трудот и други строги закони што ја прават покомотна позицијата на земјата.
Капитал: Дали заклучокот би бил дека нема потреба да брзаме на тој пат кон ЕУ?
Божков: И да брзате и да не брзате, напредокот не зависи исклучиво од вас. Одлуките во ЕУ се политички. Никакво значење нема исполнувањето на таканаречените критериуми. Треба 25-те земји политички да одлучат дека сте спремни за влез во ЕУ. Бугарија никогаш немаше да ги почне преговорите со ЕУ ако не дадеше коридор за американските авиони кон Приштина, а им откажа на руските авиони. Во спротивно ќе чекавме заедно со другите балкански држави. Истиот став се однесуваше и за Романија и тоа беше пресудно за променетиот однос на ЕУ.
Пред да станам главен преговарач со Унијата, како потпретседател на Влада за економски прашања имав задача да & докажам на ЕУ дека Бугарија е функционална пазарна економија.
Капитал: Кои беа најголемите предизвици на Бугарија кога беше во позицијата во која сега е Македонија во односите со Унијата. Што би ни препорачале?
Божков: Првиот голем предизвик е воспоставување на стабилност – политичка, економска, социјална и финансиска (на валутата, на буџетот, банкарскиот систем)... Потоа следува потребата од економски раст, но тој не може да се постигне без постигнување на првиот фактор.
Во ова голема улога имаат и медиумите кои треба да шират информации за стабилност.
Капитал: Како поранешен главен преговарач за Буарија, кажете ни тешки ли се преговорите со администрацијата во Брисел?
Божков: Тоа всушност не се преговори. Европејците Ви ги даваат правилата, а Вие одговарате кога ќе ги исполните. Има одредени елементи кои се преговараат – кога кажувате дека има работи кои не можете да ги исполните и барате период за одложување. Пример, во делот на заштита на животната средина. Се преговара и колку пари ќе добиете за земјоделие, за квотите за грозје и слично.
Сe останато се сведува на прифаќање на европското законодавство и тоа е полесниот дел. Вистинскиот проблем е неговата имплементација што бара слободна и независна администрација која објективно ќе ги спроведува законите. Со оглед на тоа дека во Бугарија имаме повеќе админустрација од потребната. Таа си даваат голема моќ и важност при спроведувањето на европските закони и тоа во моментот е најголемиот проблем со кој се соочуваме.
Ситуацијата се менува постепено и бавно. И владата на Саксобурготски и владата на Станишев немаат силна политичка волја да ја натераат администрацијата да работи. Ако ни го одложат влезот во ЕУ, тоа ќе биде само поради овие проблеми.
* * *
Како Бугарија ја промени структурата на економијата?
Во овој процес имаше две етапи. Прво се промени сопственоста на индустријата, трговијата и услугите во периодот 1997-2000 година. Во 1997 само 30% од фирмите беа во приватна сопственост, а во 2000 тој процент порасна на 70%, но резултатите од приватизацијата се видливи дури во последниве години. Најважно е да се исчисти сопственоста, да не остане ни една државна фабрика.
Втората етапа која ние ја започнавме, но не ја завршивме е демонополизација и приватизација на јавниот сектор. Пострашно е јавниот монопол да го претвориш во приватен. Затоа тој сектор прво треба да се преструктуира, да се создаде конкурентна средина. Има некои екстремни мислења дека додека струјата, гасот и телефонот се државни и државата ги определува цените нема пазарна економија. Ова не важи само за земјите од Источна Европа. И во Западна Европа овие процеси на демонополизација и приватизација на овие сектори се уште не се завршени.
* * *
Најголем проблем е одливот на квалификувана работна сила
Наскоро и вие ќе го имате проблемот со кој ние сега се соочуваме – недостиг на работна сила квалификувана за работа со високи технологии. Една од предностите на Бугарија беше образованата работна сила, но колку повеќе се развиваат новите технологии, колку повеќе млади одат да студираат во странство и остануваат таму, дома се создава недостиг. Турците во Бугарија имаат повеќе деца, но тие не одат на училиште и така доаѓаме до многу малку луѓе со високо образование. Над 50% од населението во земјата е со основно или нема ни основно образование. Ако го земеме и проблемот со миграцијата кон големите градови, се поизразен е проблемот со недостиг на соодветни кадри.
Има тенденција младите кои отишле да живеат во странство да се враќаат назад, но се уште не се многу. Причината може да се бара и во структурата на бугарските фирми кои обично ги води сопственик кој околу себе собира луѓе кои му се верни. Се уште нема корпоративно размислување во повеќето мали и средни фирми кои се 99% од сите фирми во земјата. Висококвалификуван квалитетен кадар се бара во ИТ фирмите, во странските компании, но нивниот број е ограничен.
Слободното движење на капитал, стоки и луѓе што е основно начело на Унијата ќе донесе промени во овој поглед.
* * *
Центар за економски развој
Постои од 1986 година кога се јавија проблеми со хиперинфлација, проблеми со банките. Тогаш се собравме една група експерти за да предложиме алтернативна економска политика. Во меѓувреме државата целосно се сруши. Дел од оваа група подоцна влезе во владата, а центарот продолжи да работи со млади луѓе главно финансирајќи се од меѓународни фондови, на почетокот од Џорџ Сорос.
До 2001 Центарот работеше само меѓународни проекти, но по 2002 тие фондови почнаа да се намалуваат и се свртевме кон корпоративни проекти, кон Владата. Веќе имавме доволно изграден кредибилитет и доверба во институциите. Од Владата добивме да го правиме годишниот извештај (доклад) за малите и средни претпријатија и тоа го правиме веќе три години. Правиме анализи и за други менистерства, со ОЕЦД. Работиме и проект на ФАРЕ за инволвирање на малиот и среден бизнис во борбата со корупцијата. Правиме и тримесечни извештаи за економската состојба во Бугарија.
Светскиот економски форум во Давос секоја година прави рангирање за конкурентската способност на земјите и извештајот за Бугарија го прави нашиот Центар според нивната методологија.
Економскиот портал www.econ.bg исто така е наш проект како и #Естат# која се занимава со спроведување на различни социолошки и други истражувања на терен.
Веќе се подготвуваат и проекти за откако ќе влеземе во ЕУ да ги обучуваме земјите од Балканот, вклучително и Македонија за преговарање со Унијата.
quote:
http://www.kapital.com.mk/DesktopDefault.aspx?tabindex=1&tabid=65&EditionID=493&ArticleID=10511
|