| Изгреј зора“ половина век заоѓа во заборав |
| mitko2848 |
Изгреј зора“ половина век заоѓа во заборав
Иван Блажевски
Повеќе од шест децении исчезнува една заборавена химна за Македонија, која државните власти од минатиот политички систем најстрого ја забранувале. Неа ја пееле учесниците во Втората светска војна, патриотите, иселениците, дури и делегатите на Првото заседание на АСНОМ, но комунистичките власти подоцна ја прогласиле за пробугарска и целосно ја забраниле, дознава „Време“.
Песната има наслов „Изгреј зора на свободата“, а во неа се пее за слободата на Македонија.
По Втората светска војна комунистите почнале да ја сметаат за бугарофилска, зашто била напишана со бугарски и со македонски зборови, така што оние што ја пееле ги сметале за сепаратисти, бугарофили или за македонски националисти, се потсетуваат нашите соговорници, еминентни етномузиколози, историчари, поранешни политичари, политички затвореници и стари сограѓани.
Речиси сите со кои разговаравме ја паметат мелодијата и ден-денес можат да ја запеат „Изгреј зора“, но ретко кој се сеќава на целиот текст.
- Ја пеевме во војната во четириесеттите години, кога тука беа Бугарите, па и малку потоа. Беше песна за слободата на Македонија. Ја пеевме на бугарски, ама по ослободувањето ја забранија и малкумина имаа смелост да ја запеат. Низ глава ми се врти дека некои и в затвор заминаа оти ги фатиле како ја пеат - ни раскажува 81-годишната Спасенија Б. од Скопје.
Вакво кажување за песната има и нејзиниот брат, Блаже Б. (78), пензиониран лекар, кој во минатиот систем бил затворен на Голи Оток.
- Комунистите почнаа да ја сметаат за пробугарска и затоа забрануваа да се пее и да се свири. Еднаш бев во Галичник, а таму тој ден свиреа некои зурлаџии и тапанџии. Покрај нив беше еден галичанец - учител и тој побара да му ја свират, но зурлаџиите се правдаа дека не ја знаат. Тоа беа педесеттите или шеесеттите години. Галичанецот им ја свиркаше со уста, демек да им помогне да се сетат, но тие се плашеа и не му ја отсвиреа - се потсетува Блаже.
Според домашните историчари и поети, „Изгреј зора“ е адаптација на една бугарска стихотворба со наслов „Марш на македонските револуционери“, која како македонска народноослободителна песна во 1943 година ја преадаптирал мистериозно загинатиот револуционер и голем македонски поет, Кочо Рацин.
Неколку професори од Факултетот за музички уметности во Скопје велат оти денес никој не се интересира за „Изгреј зора“, иако некои од нив во минатото ја проучувале. Еден од нив е Ѓорѓи Ѓорѓиев, етномузиколог од ФМУ. Тој оценува дека песната има борбен карактер и е мелодија за војнички марш.
- Песната е со борбен карактер и претставува марш. Имала пролетерска мотивација. Постои теза дека тоа што ние го сметаме за бугарска е всушност руска мелодија, која преку Бугарија била пренесена кај нас, а во Русија дошла можеби преку Франција. Тешко е да се каже чија е оваа песна. Песните немаат сајбија - потпевнувајќи објаснува професорот.
Но, некои негови колеги нервозно одбија да разговараат на оваа тема.
- Ајде момче, да не ја компликуваме работата! Никој ништо нема да ти каже за песната - ми рече еден наш познат етномузиколог, кој сакаше да остане анонимен.
„Време“ го истражуваше случајот со забранетата песна и во архивата на Универзитетската библиотека во Скопје. По дузина прочитани историски книги, летописи и документи од времето на АСНОМ и од Втората светска војна, никаде не пронајдовме податоци за „Изгреј зора“. Единственото место каде што најдовме пишан доказ за химната беа неколку броја на весникот „Нова Македонија“ од 1944 и 1945 година. Во еден напис од 30 ноември 1944 година останало запишано: „...Пре негу што започна конференцијата со својата работа, хорот на Младинскиот сојуз, под раководство на другарот Гајдов ги испеа химните „Хеј Словени“ и „Изгреј зора“, кој бева стојејеки изслушани“.
Во друг напис од 3 декември 1944 година од Битола, се пишува: „...Меѓувремено музиката засвирва „Изгреј зора на Слободата“ и другарот Турунджиев го дава знамето со повик: Ова знаме на Илинденското востание Ви го предавам и верувам дека ќе го чувате (силни ракоплесканија)“.
Во една збирка од група автори, со наслов „Македонски народноослободителни песни“, од 1974 година, пак, се вели дека песната е најверојатно од источна Македонија.
Од официјалните лица во Македонската радио-телевизија, „Време“ побара увид во евентуално зачуван тонски запис од „Изгреј зора“, но оттаму ни одговорија дека во нивната обемна архива таква песна не постои. За нејзино наоѓање, ни изјавија неофицијално, се интересирал пред неколку години и еден од директорите на МТВ, кој сакал повторно да и ја претстави на јавноста, но ниту тој не успеал да ја пронајде.
„Време“ спроведе мала анкета меѓу граѓаните со единствено прашање: дали сте слушнале за македонската химна „Изгреј зора на свободата“? Од 30 граѓани, позитивно ни одговорија само двајца.
********
Изгреј зора на свободата
Изгреј, зора на свободата,
Зора на вечната борба.
Изгреј в душите и срцата
на всички роби по света!
Тирани, чудо ште направим,
Ниј чуждо иго не трпим,
С јунашка крв ште ви удавим,
И пак ште се освободим!
Јунаци смели пак развиха
Окрвавени знамена;
Комити нови забродиха
Из македонската земја.
Тирани, чудо ште направим...
Ечат гори, полја, балкани
От бојни песни и Ура;
Сноват борците-великани:
Напред, готови за борба!
Тирани, чудо ште направим...
Нас ништо веч не ште уплаши,
И тиј живеем ден за ден...
Свештени са горите наши ;
Из тех свободни ште измрем!
********
Интонирана на Првото заседание на АСНОМ!
„Изгреј зора на слободата“ била единствената официјална химна што се интонирала пред делегатите на Првото заседание на АСНОМ на 2 Август 1944 година во манастирот „Свети Прохор Пчињски“. На втората страница во весникот „Нова Македонија“ од 2 и 3 август 1945 година пишува за првата годишнина од АСНОМ и интегрално се пренесува атмосферата во салата.
„Иницијативниот одбор за свикуењето на Првото заседание на АСНОМ, бурно поздравен, си го завзима своето место на бината. По тишината која после тоа настапи, громко одекна химната „Изгреј зора на Слободата“. Панко Брашнаров, најстариот член на иницијативниот одбор, со тих и дрхтав глас го отвори заседанието“, пишува во весникот.
Химната се пеела и пред народни собири, седници, конференции и празници.
********
МАНУ: Постоењето на песната е историски факт
„Изгреј зора“ во 1943 година Кочо Рацин ја објави како македонска химна, односно ја македонизира, . Се пееше до 1945 година. Беше прифатена и озашто оригиналот беше на бугарски јазикд македонската дијаспора, но подоцна песната ја прогласија за бугарска. Нејзиното постоење е историски факт. Така беше и тоа треба да се знае, вели Блаже Ристовски, историчар и член на МАНУ. |
| трендафил |
Недоразбирањето е во тоа што баба Спасенија вели дека во бугарско песната била пеена на бугарски јазик, а не дека песната е напишана на бугарски. За волја на вистината говорот на Македонците во источна Република Македонија со тој на Македонците во Западна Република Бугарија е многу сличен. А тоа што Бугарите го заборавиле својот (татарски) јазик не е наша вина. Воопшто не значи дека ако нешто наше превземал некој друг дека ние треба да се откажеме од тоа. Кога сме например кај симболите тоа се златниот лав или шеснаестокракото сонце.
Но без разлика какво е потеклото на песната, варварство е да се уништат сите архивски и други докази за нејзиното постоење. А тоа беше и изгледа дека е заштитен знак за нашата држава. Ние немавме и немаме список на тие што соблекле партизанска униформа на крајот на војната (без разлика дали поминале во тогашната ЈНА или се демобилизирале). Доколку ги нема на таков список (што не постои), тоа значи дека или не биле партизани или дезертирале. А во двата случаја не би требало да бидат славени и да ги уживаат плодовите на таа слава. Не знаеме ниту кој за што се бореше во неодамнешната војна. Дали Али Ахмети убиваше за Македонија, како што изгледа кога ќе се погледне кој од учесниците во војната каде се наоѓа сега? Тој нема ниту ден притвор, за разлика од генерал Стојков кој во притвор беше повеќе од една година. Хазби Лика, командант на озлогласената 112 бригада (што меѓу другото ја изврши наредбата на Ахмети за киднапирање цивили) сега е градоначалник на Тетово, а пред тоа беше заменик министер за внатрешни работи, а човекот што ја запре водата на Липковското езеро е министер за земјоделие (најлош до сега).
|
| suschestvo |
Topikov ti e mnogu interesen.
Stom go procitev se setiv ne nekioi raboti koi jas gi imam cujano za pesnava. Imeno fakt e deka se peela na prvoto zasedanie na ASNOM, a i povekjeto partizani vo NOb ja peele. Za ova mi ima potvrdeno i mojot dedo koj bil partizan i intendant na planinata Karaorman. Velese deka taa e prava i edinstven apesna na borcite i himna, se dodeka ne izleze segasnava himna.
Na politickiopt motiv ili pricina za slucuvanjata, pa i sudbinata na pesnava, mislam deka nema pogolema ili pomala ogovornost na nikoj. Pred se pesnata so svoite delovi koi vlecata momenti od Ruska intonacija na proleterjatot duri i necelosnoto preveduvanje ili prepev na K. Racin, go doveduva podocna do sudir so togasnite progresivni politicki pridvizuvnja. Tuka sekako treba da se napomene pojavuvanjeto na mak. jazik od B. Konevski, losite pol. vrski i odnosi so Bugarija i inforbiroto (protiv stalinistickite strui).
Malku se zaborava deka nasiot jazik e bogat so dijalekti koi vo nekoi delovi imaat i prizvuk na denesniot lit. bugarski jazik, na drugi pak so literat. Srpski itn. Znaci nasata istorija i kultura vo kumunistickiot period se delumno dovedeni do samounistuvanje i samonegiranje. Nazalost toa e prisutno i den denes.
Da potsetam imame 2 strui; onie na SDSM koi se sto e so istocnacki prizvuk go sataniziraat i drugite koi go sataniziraat se ona so Srpski ili ako miluvate Jugoslovenski, pa do krajna mera se negiraat delovi od nasata istorija (SFRJ).
Tuka sekako treba da se dade barem od ovoj vremenski period koga e toa mozno i realno; edna jasna otvorena kritika kon dvete temi i perodot od minatiot vek, makar taa bila losa ili dobra, nekomu mu se dopagjala ili ne.
Vo sekoj slicaj se odaleciv od pesnata-himnata, makar moi\rase da iskomentiram.
Himnata vo sekoj slucaj se peela pokraj alovoto zname od ilinden izvadeno od tavani i odd pod kreveti vo II Svetska vojna, pod nego se davani zaveti za osloboduvanje na MK, ne na SFRJ, so nego odele vo borba partizanite i so nego ginele. Greota e se ova da se previdi ili zaboravi, ne ni mora da se zazivee ni prevelica, barem da se dade svoe mesto vo istorijata i za onie koi padnale.
Sekako ke postojat razlicni mnenija za ovaa pesna, no ne treba ni pristrasnost ni premnogu paranoja.
|
| tomislav1978 |
quote:
Originally posted by mitko2848
...............................
Ја пеевме на бугарски
..................
Zarem treba komentar? Se boris za Makedonija a pees na jazikot na okupatorot, i to so puska na ramo. Vidi gi junacite! |
| djokodonev |
quote:
Originally posted by tomislav1978
quote:
Originally posted by mitko2848
...............................
Ја пеевме на бугарски
..................
Zarem treba komentar? Se boris za Makedonija a pees na jazikot na okupatorot, i to so puska na ramo. Vidi gi junacite!
napolno se soglasuvam so tebe
|
| Strelec |
Постоењето на таа песна никој не може да го оспори... Како и фактот дека истата се пеела насекаде, па и на фронт! Неспорно е и тоа дека песната е бугарска... Меѓутоа има нешто што мора да го имаме на ум... Во одреден временски период сме пееле и југословенски песни, па тоа не е доказ дека сме Југословени... Тие југословенски песни биле пеени и од Словенците и од Хрватите итн., па дури и од Албанците во Југославија!
Всушност, кој е мотивот на овој топик? Што сакал Митко да докаже со ова?
|
| tomislav1978 |
quote:
Originally posted by Strelec
Во одреден временски период сме пееле и југословенски песни, па тоа не е доказ дека сме Југословени...
Edno vreme sme bile Jugosloveni [;)], no vo Jugoslavija nikoj ne ni zabranuvase da se narekuvame Makedonci, a za bugarite otsekogas sme bile "Bugari", i vakvite slucki se municija za niv, znaes mnogu dobro so mislam, da ne zabeguvam mnogu |
| profa |
PEsnata ne bila Bugarska,od kade toa sega?
Samo sto pred Koneski da prai revizija na pismoto,toa zaedno so govorot nas bil slicen ili ist so onoj vo Bugarija,barem taka bilo vo Istocna Makedonija.Pa toa e pismoto na Naum i Kliment. |
| suschestvo |
Najdobro e da ne ja sirime temata, posto kraj kje nema.
Vazno e znaci da se zabelezi vremeto i nastanpot kako i pesnata. Ne bi tebalo da stane zbor za davanje na nikakov kult na pesnata od denesna perspektiva.
Za toa dali persnata e Ruska ili bugarska, i toa dali intonacijata del od izgovorot i slicni raboti povrzani za nea, treba da gi dadat lica koi se strucni za toa.
Prepostavuvam deka celta, barem od moja strana e da se spodeli se ona sto nekoj go znae za rabotite. Ne celta samo za inicijativi. Primer, jas go spodeliv ona sto go znaev za pesnata, a voopsto mi bese nepoznat tekstot. taka da onie koi ne cule ili imale moznost da cujat mnogu malce, eve eden odlicen primer da se spodeli i so niv ona sto drugi go znaat.
Vo vrska so pensata, se razopitav malce i doznav deka onie koi se sekjavaat, velat deka ne e peena na bugarski, i deka ne se site zborovi onaka kako gi ima pogore napisano na topikov. |
| Makedon |
...Ја пеевме во војната во четириесеттите години, кога тука беа Бугарите, па и малку потоа. Беше песна за слободата на Македонија. Ја пеевме на бугарски, ама по ослободувањето ја забранија и малкумина имаа смелост да ја запеат....
**********************************************************
Pesnata je peele protiv bugarskiot okupator, za slobodna Makedonija.
I odata na radosta se pee sega niz cela Evropa, pa dali toa znaci deka site evropjani sme si germanci? |