| dada Sani |
Karnevalot vo Strumica e eden od najznacajnite obicai i tradicii od takov vid vo Makedonija, koj otisol mozebi najdaleku vo svojata transformacija od site tradicionalni igri pod maski, kako po vremeto na odrzuvanje taka i po svojata cel i funkicija. Strumickiot festival se odrzuva tradicionalno sekoja godina vo ramkite na trimerskite denovi, odnosno na pocetokot na golemiot Veligdenski post, a i samoto ime karnevalod rimskoto c a r n e - meso i v a l i - zbogum, odnosno "zbogum meso" ni asocira na pocetok na post, vo ovoj slucaj Veligdenskiot post. Pocetokot na postot odnosno prvite tri dena se nareceni trimerski denovi i tie sekogas zapocnuvaat od nedela vecerta na Procka i traat do sreda, a vo nivni ramki odnosno vo vtornikot vecerta e tradicionalnata karnevalska vecer, koga maskirani grupi setaat niz gradot i odat po kukjite kade sto ima vereni, armasani devojki i kade sto ostanuvaat do ranite utrinski casovi. Megutoa sto se odnesuva do povrzanosta na karnevalot so trimerskite denovi, treba da se napravi reska distinkcija, odnosno treba da se napomene deka nivnata povrzanost e samo vremenska t.e. tie vremenski se sovpagaat no ne i sustinski, bidejki po svojata sustina trimerite se eden hristijanski obicaj, dodeka karnevalot pretstavuva ostatok od eden kult od pagansko vreme.
Karnevalot vo Strumica e dosta dolga tradicija i nego go spomenuva patepisecot Evlija Celebija uste vo 1670 god. Toj minuvajki niz Strumica zapisal" ...dojdov vo eden grad raspolozen vo polite na eden visok bair i vidov kako taa nokj maskirani lugje pretrcuvaa od kukja vo kukja, niz smea pisok i pesna..."
Kako eden ukazitelen i mosne verojaten podatok i simbol za drevnosta i starinata na ovoj karneval e i faktot deka mnogu belezi na maskite, nosiite i predmetite koi ostanale vo upotreba, aluzijata na mnogute sakatnici so paterici sto se pojavuvaat na samiot karneval, isteruvanje na zlite duhovi, zelbata za zdravje, plodnost...karakteristicni samo za negovata inicijalna, izvorna, paganska forma koja podocna dozivuva transformacija vo tradicionalna forma odnosno maska. Karnevalot se poklopuva so trimerite, odnosno praznikot na armasanite i zatoa najcesti motivi se nevestata so mladozeneceot koi gi simboliziraat mladencite odnosno verenite, a potoa se srekjavaat cigan i ciganka so bebe (kako sto ciganite imaat mnogu deca, taka i armasanite da imaat brojno potomstvo), popot koj gi blagoslovuva mladencite za srekja, blagosostojba i sloga vo brakot, gjavolot so opas rogovi, opas od vol, so vila vo racete site go brkaat, a toa go simbolizira brkanjeto na site losi sili i vlijanija koi bi mozele da im nastetat na mladencite. Cesto se pojavuvaat i mazi pretvoreni vo zeni so izrazeni zenski atributi, i obratno, so sto se saka da se pokaze koi fizicki osobini saka mazot da gi poseduva zenata i obratno.
Druga karakteristika na tradicionalnata forma na karnevalot cija cel i namena se poklopuva so prethodnata e nasledstvoto na brojnite erotskielementi, pesnite ispolneti so erotski motivi, sodrzini i zborovi, prepoznavanjeto na momceto po golemiot falus, napraven od shishe ili drug predmet , ciha cel e didakticka, odnosno upatuvanje i pripremanje na nevestata za idniot bracen i seksualen zivot.
Sekoja maskirana grupa sto odi po kukjite na armasanite dvojki nosi muzicki instrumenti(gitara, armonika, dajre) koi se neophodni za stvaranje na edna opsta veselba i raspolozenie. Preku sareniloto od boi, figuri i maski so razlicni motivi i temi, se nastojuva da se pokaze vecna borba, dualizmot i antagonizmot megu dobroto i zloto, realnosta i sarkazmot, ironijata, satirata i tradicijata, poltronstvoto i karierizmot, vlasta i bezvlastieto i seto toa prosledeno so edna golema zivost i dinamikakarakteristicna na strumicani, koi se isto poznati i kako golemi ljubovdzii, a vo celata taa ceremonija podednakvo ucestvuvaat, odnosnose vkluceni site strukturi(socijalna, polova i starosna) na naselenieto.
Maskite se po izbor na samite ucesnici. Sekoj ucesnik si izbira svoja tema i ideja za maskiranje, dodeka kaj grupite toa e zaednicka ideja na celata grupa. Maskire gi izrabotuvaat samite ucesnici i mnogu retko se pojavuvaat gotovi fabricki maski. Spremanjeto, odnosno izrabotkata, zapocnuva mnogu porano, obicno 2-3 meseci pa i povekje pred zapocnuvanjeto na samiot karneval. Od vidovite na maski najzastapeni se antropomorfnite, a se srekjavaat i zoomorfni i zooantropomorfni maski. Vo ovie denovi celiot grad zivee so i za karnevalot. Toa e golem nastan vo koj se vkluceni povekje stotici maskirani lugje po ulicite na gradot, kako i nekolku iljadi posetiteli od Strumica, od drugite gradovi vo Republikata, pa duri i od stranstvo, koi ja gledaat ovaa mnogu atraktivna i prekrasna tradicija. Ilija Suvariev - etnolog
|