Virtual Macedonia Forums The Largest Macedonian Forum - Културата

quote:

Originally posted by Sirius

“Она што е универзално не е човечката природа туку нашата способност да создаваме културни реалности и потоа да се однесуваме согласно нив.” Минц, 1988:141.

Културата е можеби најширокиот од сите поими кои се користат во историските општествени науки. Тој поим опфаќа многу голем распон на значења, што веројатно и го прави толку сложен.

Од една страна, еден од темелите врз кои е изграден погледот на свет на општествените науки - и кој посебно го нагласуваат антрополозите - е уверувањето дека: сите луѓе делат некои карактеристики со сите други луѓе; сите луѓе делат некои други карактеристики само со некои луѓе; и сите луѓе имаат некои карактеристики што се само нивни. Со други зборови, тој основен модел вели дека секоја личност може да се опише на три начини: преку универзалните карактеристики на видот, преку збирот карактеристики коишто ја одредуваат таа личност како припадник на разни групи и преку нејзините идеосинкратични карактеристики. Кога станува збор за карактеристиките коишто не се ни универзални ни идеосинкратични, често го употребуваме поимот “култура”, за да го опишеме збирот на таквите карактеристики или облици на однесување, или вредности или верувања. Накратко, при таквата употреба, секоја “група” има специфична “култура”. Уште повеќе, секој поединец е член на многу групи и тоа многу различни - групи коишто можат да се класифицираат според родот, расата, јазикот, класата, националноста итн. Тоа значи дека секој поединец може да учествува во многу “култури”.

При таквата употреба на зборот, културата е еден вид збир на сите начини според кои една група се разликува од останатите. Културата го претставува сето она што е заедничко во рамките на некоја група, а што, истовремено, како што се претпоставува, не е заедничко (или барем не сосема) надвор од неа. Тоа е многу јасен и многу корисен концепт.

Од друга страна, културата означува и нешто друго, значи не вкупната специфичност на некоја група во однос на друга група туку одредени карактеристики внатре во групата кои се поставени наспроти други карактеристики во истата група. Тој поим го користиме кога зборуваме за “висока” уметност како спротивност на популарната уметност или на секојдневната практика. Со тој поим ја означуваме “надградбата” како спротивност на “базата”, или “симболичното” како спротивност на “материјалното”. Тие различни бинарни дистинкции не се идентични, иако изгледа дека го следат правецот на старите филозофски дистинкции помеѓу “идеалното” и “реалното”, помеѓу “духот” и “телото”.

Какви и да се нивните вредности, сите тие бинарни дистинкции се насочени во сосема поинаков структурен правец од оној по кој оди другата употреба на поимот култура. Тие повеќе укажуваат на поделбата внатре во групата отколку на нејзиното единство (што е, се разбира, основа за поделба меѓу групите). Но, таа “збрка” настаната поради два тоналитети на поимот “култура” трае веќе долго и не може да се согледа набрзина, особено ако имаме предвид дека расправата за културата воопшто, а особено за нејзината дефиниција, беше многу интензивна во текот на XIX и XX век.

Затоа, најсигурно е да се претпостави дека долготрајните интелектуални конфузии околу тој поим биле намерни и дека фактот за постоењето на конфузија треба да ни послужи како појдовна точка. Бидејќи таа широка расправа во најголем дел се водеше во границите на еден историски систем, на капиталистичката светска економија, можеби треба да се тргне од тоа дека и самата расправа и поимската збрка се последици на историскиот развој на тој систем и дека ја отсликуваат неговата развојна логика.

Филозофската дистинкција помеѓу “идеалното” и “вистинското” и помеѓу “духот” и “телото” е многу стара и од неа, најшироко гледано, настанаа две перспективи, барем во контекстот на т.н. западна филозофија. Оние коишто го застапуваа приматот на “идеалното” или “духовното” настојуваа да докажат дека таа дистинкција укажува на онтолошката реалност и дека “идеалното” или “духовното” е поважно или поблагородно или на некој друг начин е повредно од “реалното” или “телесното”. Меѓутоа, оние кои се залагаа за примат на “реалното” не го заземаа обратното стојалиште. Наместо тоа, тие тврдеа дека “идеалното” или “духовното” не се посебни есенции туку попрво општествени изуми и дека всушност постои само она “реалното” или “телесното”. Накратко, настојуваа да докажат дека самите поими “идеално” или “духовно” се идеолошки орудија за контрола планирани да ја маскираат вистинската егзистенцијална ситуација.

Затоа културата ќе ја дефинираме како збир карактеристики со кои една група се разликува од друга (концепт 1) и како збир феномени поинакви (или “повисоки”) од други збирови феномени во рамките на иста група (концепт 2). Во врска со концептот 1 постои еден голем проблем: кој или што ја поседува така сфатената култура? Изгледа дека тоа се “групите”. Но, ако во нашиот научен речник “културата” го има најширокото и најконфузното значење, поимот на “групата” го има најпроизволното значење. “Групата” како таксономски поим може да биде што било што кој било го дефинира како “група”. Ако одиме ултима ратио на тој поим, постојат, се разбира, “групи” луѓе со одредена висина или оние со одредена боја на коса. Но, може ли за такви групи да се каже дека имаат “култура”? Малку кој би тврдел такво нешто. Очигледно е дека само одредени “групи” имаат и “култура”.